Praga, włączona w 1791 roku do Warszawy, do lat 60. XIX wieku była zaniedbanym "przedmieściem" stolicy. Zmieniło się to dzięki ożywieniu gospodarczemu: zbudowano stały most na Wiśle (most Kierbedzia, 1859-64) oraz nowe linie kolejowe: do Petersburga, Terespola i Brześcia, z połączeniem do Moskwy i Kijowa. W 1866 roku wytyczono nową ulicę dojazdową do mostu Kierbedzia – ul. Aleksandrowską (dziś al. Solidarności), a także ul. Kijowską. Zaczął się rozwój przemysłu: na ul. Brukową przeniesiono fabrykę wyrobów żelaznych i emaliowanych "Wulkan", w 1878 r. utworzono Warszawską Fabrykę Stali, na Targówku powstała huta szkła, przy ul. Szwedzkiej Fabryka Przetworów Chemicznych, a przy ul. Ząbkowskiej Fabryka Wyrobów Metalowych. W 1868 r. otwarto pierwszy na Pradze szpital, w rok później uruchomiono wodociąg, w 1884 założono Cmentarz Bródnowski. Zwiększyła się liczba mieszkańców, wzrosło zapotrzebowanie na szkoły.

W 1884 roku Julian Różycki, znany społecznik, a zarazem człowiek majętny i ustosunkowany (właściciel dwóch aptek i założyciel Bazaru Różyckiego) uzyskał zgodę oświatowych władz rosyjskich na utworzenie na Pradze 8-klasowego rządowego gimnazjum męskiego.

15 września 1885 r. odbyło się uroczyście otwarcie gimnazjum. Początkowo, przez pierwsze 20 lat, mieściło się ono w wynajmowanym budynku czynszowym przy ul. Brukowej 16 (obecnie Okrzei) róg Namiestnikowskiej (obecnie Sierakowskiego). Właścicielem domu był Karol Minter. W 1889 roku uzyskano z funduszów miejskich zapomogi dla Gimnazjum Praskiego, na koszta najmu lokalu 5 500 rubli, a na utrzymanie szkoły jeszcze 11 480 rubli.

Dyrektorem Gimnazjum Praskiego był wówczas Rosjanin Wodołagin. W roku szkolnym 1885/86 gimnazjum liczyło 340 uczniów. Obowiązywały ich jednolite stroje. Przynależność do Praskiego Gimnazjum uwidoczniona była literami "P.G." na uczniowskich czapkach. Nauczyciele i pozostały personel nosili urzędowe fraki lub surduty – nieodłączny atrybut rosyjskiej administracji. Nauka rozpoczynała się o godz. 9. Dziennie było nie więcej niż 6 lekcji. Na ostatnich lekcjach zwykle były rysunki, kaligrafia lub gimnastyka. Dbano też o umiejętności artystyczne uczniów. Dla starszych chłopców organizowano zbiorowe lekcje rytmiki i tańców. Istniała uczniowska orkiestra dęta i zespół smyczkowy. Lekcje przedzielały krótkie pauzy i dopiero o godz. 12 był dzwonek na dużą, 25-minutową przerwę.

Rok szkolny rozpoczynał się 2 września. Świadectwo promocji do następnej klasy wydawano już 15 maja. Dwie oceny niedostateczne uprawniały jeszcze do egzaminów poprawkowych po wakacjach. W drugiej połowie czerwca zdawało się maturę prawie ze wszystkich przedmiotów.

Kuratoria szkolne wydawały zarządzenia i instrukcje rusyfikacyjne. Językiem wykładowym we wszystkich szkołach był urzędowy język rosyjski. Nauka języka polskiego polegała oficjalnie tylko na tłumaczeniu go na język rosyjski.

Adam Frydrychiewicz, absolwent z 1894 roku (na zdjęciu z 1962 r., obok Henryka Sowińskiego, wieloletniego dyrektora Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Władysława IV), opowiadał, w jaki sposób, mimo oficjalnych zakazów, odbywała się w Gimnazjum Praskim nauka literatury polskiej: "W roku szkolnym 1892/93 nasz polonista, prof. Henryk Załęski prowadził zajęcia w ten sposób, ze każdy z nas miał przed sobą podręcznik języka polskiego i z góry umówiony uczeń miał polecenie, w razie gdyby na lekcję wszedł dyrektor lub inspektor, od razu tłumaczyć odpowiednie miejsce zdania, sam zaś prof. Załęski ustnie wykładał nam literaturę polską, poczynając od Mikołaja Reja z Nagłowic".

W 1905 roku rozpoczęto budowę gmachu szkolnego dla Gimnazjum Praskiego, przy ul. Aleksandrowskiej róg Petersburskiej. Nowy gmach, zaprojektowany przez Władysława A. Kozłowskiego, ukończono jesienią 1907 roku. W roku szkolnym 1907/08 gimnazjum przeniosło się do własnego budynku, na owe czasy – luksusowego. Po raz pierwszy w Warszawie zastosowano tu klimatyzację. Wszystkie posadzki wyłożone były linoleum. Gimnazjum posiadało bogato wyposażoną pracownię fizyczną oraz aulę, istniejącą do dziś. Nie było jednak sal gimnastycznej – w programach szkolnych nie istniał jeszcze przedmiot wychowanie fizyczne. W grudniu 1910 roku Praskie Gimnazjum obchodziło 25-lecie swego istnienia.

Z chwilą wybuchu I wojny światowej wojskowe władze rosyjskie zajęły gmach szkolny na szpital. Uczniowie starszych klas przez cały rok szkolny odbywali zajęcia w godzinach popołudniowych w pomieszczeniach prywatnej szkoły żeńskiej przy ul. Wileńskiej 31. Młodsi gimnazjaliści uczyli się w budynkach szkół elementarnych przy ul. Szerokiej (obecnie Ks. Kłopotowskiego) róg Namiestnikowskiej (obecnie Sierakowskiego). Tak było do ewakuacji Rosjan z Warszawy w sierpniu 1915 roku W wyniku ofensywy niemieckiej wojska rosyjskie bez walki oddały lewobrzeżną Warszawę oraz Pragę. Nastąpiła ewakuacja rosyjskiej administracji cywilnej i rosyjskich instytucji, m.in. szkół rosyjskich. Z Gimnazjum Praskiego wywieziono wyposażenie gabinetu fizycznego i chemicznego oraz całą dokumentację szkolną. Rosyjski personel pedagogiczny został ewakuowany. Po 30 latach funkcjonowania przestało istnieć Gimnazjum Męskie na Pradze. Pozostali polscy uczniowie i gmach szkolny, w którym obecnie mieści się Gimnazjum i Liceum im. Króla Władysława IV.