Nowa Gazeta Praska

Spacer po Ratuszowej to jakby st�pa� po historii Pragi, z ka�dym krokiem przybywa mijanych znakomitych budynk�w i miejsc, kt�re stanowi�y o miejskim charakterze naszej cz�ci miasta. Nadaremny jest jednak trud wypatrywania budynku o randze chyba najwy�szej spo�r�d spo�ecznej przestrzeni, od kt�rego wzi�a si� nazwa ulicy. Gdzie jest zatem ratusz?

"Podw�rkami, w Niedziel�, meandrowa�y dzieci prowadzone przez rodzic�w do ko�cio�a, do Matki Bo�ej Loreta�skiej." Podobno na Pradze, jeszcze �wczesnej wsi, rozpusta i lubie�no�� ros�y w si��. Dopiero sprowadzenie na te tereny w ko�cu XVI wieku (w tym czasie po drugiej stronie Wis�y Warszawa otrzyma�a status miasta sto�ecznego) bernardyn�w (nazwa u�ywana m.in. w Polsce na okre�lenie formacji zakonnej stanowi�cej ga�� zakonu franciszkan�w, zwanych obserwantami - str�j: br�zowy habit z kapturem, przepasany sznurem z 3 w�z�ami symbolizuj�cymi �luby czysto�ci, ub�stwa i pos�usze�stwa) mia�o zapobiec pladze i tchn�� nowego ducha w serca mieszka�c�w prawego brzegu Wis�y.

Oko�o 1638 roku wybudowali oni przy Ratuszowej (jeszcze wtedy nie nosi�a ona nazwy �Ratuszowa�) okaza�y ko�ci�, a przy nim w 1640 Domek Loreta�ski (obecny w herbie Pragi) . 10 lutego 1648 biskupi kamienieccy (z Kamie�ca Podolskiego) uzyskali przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim. Od tego momentu Praga otrzymuje status miasta, cho� przez nast�pne prawie p�tora wieku okre�lana jest cz�sto jako �miasto pod Warszaw��. Na starych planach nazwy Warszawa i Praga czasem pisuje si� taka sam� czcionk�.

Jako miasto usytuowane na prawie niemieckim powinno posiada� ratusz, w kt�rym urz�duje burmistrz, obraduje rada miejska, odbywaj� si� s�dy i gdzie skupia si� ca�okszta�t spraw miasta i interes�w jego obywateli. Okaza�o�� gmachu, zwykle z wysok� wie��, by�a natenczas widomym znakiem pot�gi i znaczenia miasta . Jednak czy w 1661 r. by� ju� odr�bny budynek ratusza, nie wiemy. Zdaje si�, �e go wzniesiono p�niej. Burmistrz i w�jt mogli sprawowa� swoje czynno�ci urz�dowe w jednym z dom�w przystosowanych do tego celu . Wydaje si�, �e do ko�ca XVII wieku taki budynek ju� powinien powsta� - gdzie� na wsch�d od ko�cio�a Bernardyn�w, a ulic�, prowadz�c� niegdy� od Wis�y do rynku (tak� rang� otrzyma� plac na przeci�ciu Ratuszowej z Targow�; trzeba pami�ta� o innym uk�adzie siatki ulicznej od obecnego), przy kt�rym stan�� ratusz , nazwano w�a�nie Ratuszn�. Podobne rozwi�zanie zastosowano wzgl�dem ratusza skaryszewskiego: ulica Z�bkowska od XVI do ko�ca XVIII w. stanowi�a granic� mi�dzy Prag� a Skaryszewem � za� przy jej pd. rogu Z�bkowskiej na przeci�ciu z Targow� znajdowa� si� rynek wraz z ratuszem .

Na ilustracjach, rycinach, panoramach uwzgl�dniaj�cych praski brzeg wida� przede wszystkim klasztor Bernardyn�w i Domek Loreta�ski (cho� na planach M. Deutscha z 1765 s� uchwycone trzy wi�ksze za�o�enia architektoniczne - klasztor bernardyn�w i bernardynek, kt�rym klasztor ufundowa� August III, w miejscu gdzie obecnie przebiega ulica Panie�ska i by� mo�e ratusz) - wie�y ratusza nie wida�. Czy�by "okaza�o��" ratusza praskiego by�a odzwierciedleniem stanu maj�tkowego �wczesnych pra�an, na kt�rych sk�adali si� przede wszystkim drobni handlarze? Na Domek Loreta�ski wszak da� pieni�dze kr�l W�adys�aw IV. Najwyra�niej tak licznie wspominana szlachta i magnateria, kt�ra posiada�a na prawym brzegu Wis�y dworki i maj�tki unika�a jak ognia wpisania si� do rejestr�w miejskich i tym samym p�acenia podatk�w.

Bez wzgl�du na wielko�� ratusza ulica Ratuszna mog�a wtedy uzyska� miano g��wnej arterii. Miasteczka (tak zwane jurydyki) le��ce dooko�a Warszawy ostatecznie skonsolidowano ze stolic� po uchwalonej przez Sejm Wielki w 1791 r. ustawie o miastach. Utworzono tzw. VII praski cyrku� miejski.

W czasach napoleo�skich, ok. 1808, zosta�a zburzona ca�a zabudowa ulicy, opr�cz ko�cio�a i klasztoru bernardyn�w, kt�re rozebrano w 1811 pod esplanad� przycz�ka mostowego. Pozosta�a tylko Kaplica Loreta�ska, kt�r� w 1853 obudowano dooko�a nowym budynkiem ko�cielnym. Ratuszna pozosta�a przez d�ugi czas niezabudowana .

"Z rodzicami do zoo, a z ch�opakami z 258-semki do parku gra� w pi�k�." W latach 1865-1871 po obu stronach wschodniego odcinka ulicy za�o�ono Park Praski. Mi�dzy ulicami Petersbursk� (Jagiello�sk�) i Targow� wybudowano koszary i magazyny wojskowe, w 1928 - domy mieszkalne dla podoficer�w. W tym samym roku za�o�ono Ogr�d Zoologiczny rozci�gaj�cy si� po p�nocnej stronie ulicy .

"...tu na skwerku �urowskiego jawi�y si� nam potworne zaro�la..." Podczas lat wojny 1939-1944 zniszczone zosta�y koszary. W latach pi��dziesi�tych odcinek Ratuszowej znalaz� si� w obr�bie osiedli mieszkaniowych: "Praga I" wybudowanego w l. 1948-1952 (arch. H i Sz. Syrkusowie) i "Praga II" - l. 1949-1956 (arch. J. Gieysztor)

Dzi� ulica Ratuszowa to prostopad�a do Wis�y ��cz�ca Wybrze�e Helskie z ul. 11 Listopada. Jakie b�d� jej dalsze losy? Czy zacznie przyci�ga� oczy spragnione historycznych prze�y�, czy zostanie zamieniona na deptak ��cz�cy Park z Ogrodem Zoologicznym?

Praga od dawna by�a uznawana za ubo�sz� w stosunku do Warszawy i czy te� zas�ugiwa�a na miano "przedmie�cia Stolicy" czy te� nie, jedno jest pewne: Praga by�a miastem, Praga mia�a sw�j ratusz i wci�� ma o czym opowiada� kolejnym pokoleniom mieszka�c�w.