Gdzie były najładniejsze dziewczyny w dawnych latach? Każdy rodowity prażanin, a dziś być może już pradziadek, szybko odpowie, że te od Rzeszotarskiej z ulicy Konopackiej i te od Łabusiewicz z ulicy Kępnej. Dwie te najstarsze praskie żeńskie szkoły prywatne cieszyły się znakomitą opinią. Szkoła pani Zofii Łabusiewicz zwana była pensją. Znamy to określenie z "Lalki" Bolesława Prusa, gdzie mowa o pensji pani Latter - szkole wyłącznie przeznaczonej dla dziewcząt.

Zofia Łabusiewicz - (na zdjęciu) pochodziła ze starego rodu uszlachconych Tatarów litewskich. Urodziła się 18 lutego 1867 roku. Wychowała w atmosferze domu kulturalnego, patriotycznego. Ojciec był malarzem, uczniem Wyższej Szkoły Malarstwa w Warszawie. Naukę rozpoczęła w pensji pani Vacqueret w Warszawie, W 1886 r. pani Zofia kończy Drugie Warszawskie Gimnazjum Żeńskie, jako jedna z najlepszych uczennic. Po śmierci obojga rodziców sama zajmuje się wychowywaniem sióstr i jako 19-letnia dziewczyna poświęca pracy pedagogicznej. Tak jest przez trzydzieści trzy lata. Najpierw uczyła języka polskiego, matematyki i geografii w szkołach warszawskich. Dodajmy, iż działo się to w czasie zaboru rosyjskiego, prześladowań, trudnych warunków bytowania. W 1898 roku Zofia Łabusiewicz zakłada na Pradze w domu przy ul. Targowej 45 własną szkołę, prywatną pensję. Jest to szkoła trzyklasowa z polskim językiem wykładowym. Tu trzeba by postawić wykrzyknik, bo nie wszystkim podówczas uczelniom przyznawano prawo prowadzenia wykładów w języku polskim. Pani Zofii to się udało. Otrzymała nawet odpowiedni patent od władz rosyjskich. Szkoła działa w trudnych warunkach bytowych. Skupia dziwczęta z Pragi i okolic. W 1903 roku na pensji pani Zofii funkcjonują cztery klasy. W 1905 roku pensja przenosi się do budynku na ulicę Szeroką 36 (dziś ks. I. Kłopotowskiego). W tymże roku solidaryzyjąc się z powszechnym strjkiem szkolnym pani Zofia zawiesza działalność. W 1907 roku szkoła przekształca się w siedmioklasową z siedzibą przy ul. Brukowej 26 (dziś St. Okrzei). Od 1915 roku pensja zostaje przeniesiona na ul. Kępną 17, a w rok później otrzymuje status ośmioklasowego gimnazjum, jednak bez pełnych praw rządowych. W wolnej Polsce w 1918 roku pensja Zofii Łabusiewicz otrzymuje pełne prawa rządowe. Dyrektorem szkoły zostaje Feliks Woycicki. W 1920 roku wydane zostają pierwsze świadectwa maturalne. Rok pełen radości i wielkich nadziei dla wspaniałej organizatorki, nauczycielki i działaczki społecznej. Mimo wielu zajęć udzielała się w Praskim Komitecie Obywatelskim, w komitecie opieki nad rodzinami rezerwistów, opiekowała się dziećmi niezamożnych rodzin praskich, po prostu mówiąc: nad praską biedotą tamtych lat. Uczennicom swoim wpajała zamiłowanie do prac społecznych, do skutecznego działania. Miała wielkie plany rozwoju swej szkołu. I nagle - 19 listopada 1920 roku ginie w wypadku tramwajowym. Po dwudziestu latach w których pani Zofia była przełożoną, administratorką i nauczycielką we własnej szkole, kiedy przeszła lata zaborów, I wojny światowej, lata ciężkiej pracy i wyrzeczeń, kiedy okrzepła po świeżych jeszcze w pamięci dniach Bitwy Warszawskiej, staje się ofiarą tragicznego wypadku.

Po śmierci pani Zofii zarządzaniem gimnazjum zajmują się jej siostry - Jadwiga Socharska i Eliza Łabusiewicz. Dyrektorem zostaje Władysław Majewski, przyszły mąż Elizy. Wszyscy wymienieni mieli odpowiednie kwalifikacje aby kontynuować dzieło Zofii. Łabusiewicz - Majewska studiowała matematykę na Sorbonie, a Jadwiga ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie. Majewski był absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiował fizykę i biologię, i gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii. Miał wybitny talent organizatorski. Szkołę na Kępnej prowadzili wspólnie przez dwadzieścia osiem lat. Zaglądam do kalendarium działalności szkoły. W 1922 roku szkoła nosi nazwę Gimnazjum Żeńskie Elizy Łabusiewicz-Majewskiej (czas trwania nauki 11 lat). W 1931 r. za zagodą Kuratorium Okręgu Szkolnego na Kępnej 17 powstaje Powszechna Szkoła Żeńska, którą kieruje Maria Wyganowska.W 1932 r. gimnazjum otrzymuje pełne prawa gimnazjum państwowego. W 1933 r. szkole nadano nową nazwę: Prywatne Gimnazjum Żeńskie im. Zofii Łabusiewicz, w rok później pojawia się nazwa: Gimnazjum i Liceum im. Zofii Łabusiewicz. W 1935 r. rozwiązano prywatną szkołę powszechną.

15 października 1939 r. podczas okupacji niemieckiej rozpoczęto rok szkolny, który zakończył się dokładnie w miesiąc później w wyniku decyzji okupanta o likwidacji szkół średnich. Budynek przy ul. Kępnej zostaje zamieniony w skład szczotek. W tymże roku tworzą się komplety tajnego nauczania. W 1940 r. Jadwiga Socharska i Eliza Majewska organizują prywatne kursy przygotowawcze do szkół zawodowych II stopnia, gdyż tylko takie nauczanie akceptuje okupant i prowadzą na nich naukę dla klasy IV ogólnokształcącej i klas niższych w zawodowej szkole handlowej, którą kierował Feliks Zaroda przy ul. Targowej 12. W latach 1941-1944 prowadzone jest systematyczne tajne nauczanie i co roku przeprowadzane są egzaminy maturalne. W 1945 r. wznowiona zostaje oficjalnie działalność Prywatnego Gimnazjum i Liceum im. Zofii Łabusiewicz. Prowadzono nauczanie początkowo w mieszkaniach prywatnych, później przy Targowej 12 a w końcu na Kępnej 17. Budynek starej szkoły był częściowo zniszczony i zajęty przez prokuraturę i szkołę samochodową. W 1946 r. dyrektor Majewski podejmuje działania aby odzyskać szkołę. Odwiedza ówczesnego premiera Edwarda Osóbkę-Morawskiego. Uzyskuje pisemną zgodę na zwrot budynku, ale podpis premiera absolutnie nie pomógł. Budynku szkole nie zwrócono! W 1948 roku kończy się historia pensji pani Zofii. Dyrekcja szkoły nie zgadza się na upaństwowienie, w związku z tym władze PRL zamykają praską szkołę. Nie ma pensji pani Zofii, pozostały uczennice z wielu roczników, nieliczni już wychowawcy. Pozostała pamięć o wspaniałej szkole i jej założycielce. W katedrze warszawsko-praskiej św. Floriana wmurowano w 1985 r. tablicę upamiętniającą Zofię Łabusiewicz w 65. rocznicę jej tragicznej śmierci. W tym samym roku staraniem byłych wychowanek gimnazjum odsłonięto tablicę pamiątkową na dawnym budynku szkolnym przy Kępnej 17. W roku bieżącym upłynęły 104. lata od powstania pensji pani Zofii. „Gdyby nie było tej okrutnej wojny - wspomina pani Barbara Wojciechowska z Przeciszewskich, maturzystka z 1946 r. - i w jej następstwie zamknięcia naszej szkoły to napewno na stulecie zostałby zorganizowany wspaniały bal dla absolwentek i uczennic. Z zabytkowego gramofonu takiego z korbą popłynęłyby słowa piosenki:

...czy znasz tę śliczna panienkę
co ma na tarczy 123...

Uczennice pensji nosiły jednakowe mundurki: granatową sukienkę, czarny fartuszek z plisowaną falbanką i biały kołnierzyk. Strojem galowym była granatowa, plisowana spódniczka i biała bluzka z granatowym krawatem. Na głowach noszono czapkę z daszkiem i białym sznurem. Kształt jej zbliżony był do ośmiokątnej czapki noszonej przez studentów Politechniki Warszawskiej. Latem noszono czapkę białą. Odznaką szkoły były dwie skrzyżowane gałązki palmowe otaczające inicjały GŁM (Gimnazjum Łabusiewicz-Majewskiej). Od 1934 r. noszono inny znaczek. Inicjały ZŁ zamknięte były w kole. Na lewym rękawie bluzki noszono, zgodnie z przepisami ogólnopolskimi, tarcze z numerem szkoły - 123. W klasach gimnazjalnych tarcza była niebieska, w liceach czerwona.

Wszystkie informacje o pensji pani Zofii zaczerpnąłem z pięknej monografii "Taka była nasza szkoła", którą wydano w 1996 r. staraniem zespołu byłych uczennic: Reginy Pruszyńskiej - Truszkowskiej, Barbary Przeciszewskiej - Wojciechowskiej, Krystyny i Aliny Barancewicz, Krystyny Kamaciówny - Panek, Wandy Kłokockiej - Stelmaszczyk, Zofii Oporskiej - Zielińskiej, Ireny Orłożeńskiej i Celiny Zdunek - Szczygłów. W książce zawarte są wspomnienia uczennic i absolwentek, wzbogacone fotografiami, dziś o historycznym już znaczeniu. Podano nazwiska 109. nauczycielek i nauczycieli oraz wykaz imienny uczennic, absolwentek i maturzystek z lat 1908-1939 jak i z okresu tajnego nauczania, aż do 1948 r. Książkę - monografię wypożyczyła mi pani Krystyna Waliszewska również uczennica gimnazjum Łabusiewicz. Maturę otrzymała w 1941 r. na tajnych kompletach prowadzonych w mieszkaniach praskich domów, między innymi na Jagiellońskiej, Wrzesińskiej czy Łochowskiej. W kompletach, jak wspomina pani Krystyna brało udział od 8 do 10 osób. Świadectwo pani Krystyny zostało zweryfikowane przez władze oświatowe w 1946 r. Pani Waliszewska jest rodowitą prażanką. Jak tylko stara się upamiętniać dawną szkołe, wychowawców i uczennice, wśród których wiele jest nazwisk znaczących w polskiej kulturze. To dzięki imicjatywie pani Krystyny Waliszewskiej dwa lata temu odbudowano pomnik - popiersie architekta Józefa Szanajcy. Pani Krystyna idąc praskim ulicami martwi się o każde złamane drzewko, o uszkodzoną nawierzchnię. Niedawno napisała nawet list do prezydenta Warszawy przedkładając swoje uwagi do Żelaznej Bramy. Jako warszawiankę denerwował ją fakt, że zapomniano o tym ważnym akcencie w rejonie zachodnim Ogrodu Saskiego. Tacy to są dziwni mieszkańcy Warszawy. Kochają po prostu swojej miasto. Oby takich było jak najwięcej we wszystkich dzielnicach naszej stolicy.

---

Żeby powiększyć miniaturę kliknij na niej

---