Tunel pod dnem Wis�y
Tarcza mechaniczna do wiercenia tunelu pod Wis�� by�a zwo�ona na plac budowy w cz�ciach, przy u�yciu kilkunastu samochod�w ci�arowych, od lutego do kwietnia tego roku. I dopiero na miejscu by�a sk�adana - tak jest olbrzymia. To by�o pierwsze w Polsce wiercenie przy u�yciu tarczy TBM. Wydr��onym tunelem pod Wis�� pop�yn� do Czajki �cieki z lewobrze�nej Warszawy.
22 listopada konsorcjum PRG Metro sp. z o.o., Hydrobudowa S.A. i Infra S.A. zako�czy�o dr��enie pierwszego w historii tunelu pod Wis��, przebijaj�c si� przy u�yciu tarczy TBM do komory ko�cowej na lewym brzegu rzeki. Przedsi�wzi�cie rozpocz�o si� od podpisania w lipcu 2010 przez inwestora, kt�rym jest Miejskie Przedsi�biorstwo Wodoci�g�w i Kanalizacji m.st. Warszawy, kontraktu z powy�szym konsorcjum na budow� uk�adu przesy�owego pomi�dzy Zak�adem Farysa a Zak�adem �widerska. Urz�dzenia Zak�adu Farysa b�d� odbiera�y �cieki z kolektor�w - burakowskiego, w ulicy Farysa i kolektora z huty, poprzez system ruroci�g�w. W zak�adzie powstan�: budynek krat, pompownia �ciek�w, komora wej�ciowa syfonu, czyli tunelu pod Wis��. Warto zwr�ci� uwag� na parametry tunelu. Jego komora wej�ciowa w kszta�cie okr�gu ma g��boko�� ok. 40 m (wysoko�� kilkunastopi�trowego budynku!), �rednica zewn�trzna to niemal 22 m, za� �ciany komory maj� grubo�� 1 metra.
To tam zostan� zamontowane ruroci�gi, kt�re doprowadz� �cieki do tunelu, to tam r�wnie� powstanie infrastruktura s�u��ca obs�udze eksploatacyjnej urz�dze�. W Zak�adzie �widerska powstan�: komora wyj�ciowa syfonu i kolejne dwie komory - pomiarowa i po��czeniowa. Po bia�o��ckiej stronie Wis�y �cieki pop�yn� do Oczyszczalni �ciek�w Czajka, wybudowanym ju� kolektorem o �rednicy 2,80 m i d�ugo�ci ok. 6 km.
Tunel, syfon pod Wis��, jest ewenementem na tle tradycyjnych uk�ad�w przesy�owych, nie wymaga bowiem pompowania �ciek�w przy u�yciu dodatkowych, drogich urz�dze�. �cieki b�d� niejako przepychane pomi�dzy brzegami rzeki, przy wykorzystaniu naturalnej r�nicy ci�nie� w tunelu.
Wn�trze tunelu pod Wis��, w dolnej cz�ci, zajm� dwa ruroci�gi o �rednicy ponad 1,5 m. Pokryte zostan� betonowymi sarkofagami. W sumie w obiekcie znajd� si� bez ma�a 3 kilometry rur, w tym 1,2 km pod korytem rzeki. W g�rnej, nie zabetonowanej cz�ci tunelu, powstanie torowisko dla czego� na kszta�t mini-kolejki, kt�ra b�dzie pomocna przy obs�udze eksploatacyjnej obiektu. W tej cz�ci tunelu zostan� r�wnie� zamontowane systemy wentylacji, instalacji telefonicznej, telewizji przemys�owej, o�wietlenia i system�w elektronicznego sterowania urz�dzeniami.
Obudowa tunelu wykonana jest z tzw. tubing�w - prefabrykowanych betonowych element�w. Ciekawostk� jest fakt, i� specjalnie na potrzeby tunelu pod Wis��, pozna�ska firma ruszy�a z produkcj� owych tubing�w w styczniu tego roku. Obudowa tunelu to 1081 pier�cieni, ka�dy d�ugo�ci ok. 1,2 m. Pier�cie� sk�ada si� z sze�ciu po��czonych ze sob� tubing�w, z czego pi�� stanowi element obudowy, za� sz�sty jest ��cznikiem, a �ci�lej - zamkiem.
Wraz z dr��eniem tunelu budowano obiekty Farysa i �widerska. Na uko�czeniu s� ju� prace konstrukcyjne, lada chwila rozpoczn� si� prace wyko�czeniowe i monta� urz�dze�.
Sporo czasu zajmie demonta� tarczy TBM. Kiedy to nast�pi, budowniczowie doko�cz� prace budowlane kom�r wej�ciowej - po biela�skiej stronie i wyj�ciowej - po stronie bia�o��ckiej. B�dzie to sygna� do rozpocz�cia monta�u wyposa�enia tunelu, wspomnianych ju� ruroci�g�w, instalacji i system�w sterowania.
Powr��my jeszcze na chwil� do samej tarczy TBM. Rozpocznijmy od rozszyfrowania angielskiego skr�tu. Tunnel Boring Machine, a wi�c wiertarka tunelowa. Zwa�ywszy na jej rozmiary, lepiej zabrzmi - maszyna dr���ca tunele. Jest to urz�dzenie ekstremalnie drogie i skomplikowane w monta�u, wi�c techniczne i ekonomiczne uzasadnienie dla jej u�ycia mo�na znale�� tylko wtedy, gdy pracuje w ekstremalnych warunkach, dr���c d�ugie tunele w glebach o zr�nicowanych warunkach hydrogeologicznych. Tarcza umo�liwia urabianie gruntu, usuwanie urobku i jednoczesne wznoszenie obudowy tunelu. Tarcza TBM pracowa�a i pracuje m.in. przy rozbudowie metra w Pekinie.
Spo�r�d modeli tarcz TBM najbardziej przydatna dla tunelu do Czajki wydawa�a si� tarcza Slurry Type (tarcza zamkni�ta p�uczkowa) przeznaczona do projekt�w zlokalizowanych pod ciekami wodnymi, w trudnych i zmiennych warunkach, w gruntach spoistych i niespoistych, mocno nawodnionych, dodatkowo jeszcze mechanicznie krusz�ca kamienie. I taka w�a�nie budowa�a nasz tunel.
Specjalnie na potrzeby tunelu pod Wis�� tarcz� konstruowa�a niemiecka firma, specjalizuj�ca si� w tego typu urz�dzeniach. Produkcja trwa�a od sierpnia 2010 do stycznia 2011. Nast�pi� pr�bny monta� i uruchomienie maszyny u producenta. Potem urz�dzenie zosta�o roz�o�one na czynniki pierwsze i w takiej postaci, jak ju� wspominali�my, tarcza trafi�a na plac budowy. A owe czynniki pierwsze mia�y niebagatelne gabaryty. Ich transport odbywa� si� po specjalnie wyznaczonych trasach, w asy�cie pilota, w policyjnym konwoju. Zdarza�o si� i tak, �e trzeba by�o na trasie przejazdu element�w tarczy zmienia� organizacj� ruchu.
I jeszcze gabaryty tarczy. �rednica - 5,35 m. D�ugo�� - ok. 70 m. Masa - 500 ton. Ta monstrualna wiertarka wydr��y�a tunel o �rednicy wewn�trznej 4,5 m, na g��boko�ci 10 m pod dnem Wis�y, d�ugi na 1300 m. Wiercenie rozpocz�o si� w przygotowanym wcze�niej szybie startowym przy �widerskiej. Szyb startowy by� d�ugi na 70 m, szeroki na 10 m i g��boki na ok. 10 m. By� jednocze�nie miejscem monta�u i przygotowania maszyny do pracy. Met� dr��enia stanowi� szyb odbiorczy, kt�ry jest r�wnocze�nie komor� wej�ciow� tunelu. Jej �rednica zewn�trzna to 22 m. Jest g��boka na ok. 40 m. Komora znajduje si� po biela�skiej stronie Wis�y, przy ul. Farysa. Maszyna pokonywa�a dystans od 8 do 25 metr�w na dob�, w zale�no�ci od kondycji gruntu. Wiercenie trwa�o non stop - przez ca�� dob� i siedem dni w tygodniu. Budowa tunelu do Oczyszczalni �ciek�w Czajka, to by� poligon do�wiadczalny dla tarcz TBM w Polsce. Urz�dzenie sprawdzi�o si� w stu procentach. Podobne tarcze rusz� do dr��enia tuneli II linii metra.
El�bieta Gutowska