W systemie emerytalnym, który funkcjonuje od 1999 r. ważną rolę odgrywają otwarte fundusze emerytalne - OFE. Początkowo działało 21 funduszy, ale w ciągu minionych lat, na skutek połączeń, ich liczba zmniejszyła się do 15. Do OFE należy już ponad 12 mln osób. Co miesiąc do OFE trafia znacząca część naszej składki emerytalnej, stanowiąca 7,3 proc. podstawy wymiaru, podczas gdy do tzw. I filara obsługiwanego przez ZUS - 12,22 proc.

Nie rzadziej niż co 12 miesięcy powinniśmy otrzymywać z naszego funduszu emerytalnego informację o wpłaconych składkach i stanie naszego rachunku. Jeżeli informacja nie dotarła - musimy wyjaśnić w OFE, jaka jest tego przyczyna. Najczęściej występujące przyczyny to błędne dane adresowe lub brak składek w ostatnich 12 miesiącach, np. dlatego, że pracodawca nie płacił. Zwykle sprawę w OFE można będzie wyjaśnić telefonicznie.

Jeżeli otrzymamy z OFE informację, pierwszym krokiem jest zawsze sprawdzenie czy dane osobowe są poprawne. Jeżeli jest błąd - sprawdzamy czy w naszej umowie z OFE też jest błąd. Po sprawdzeniu zgłaszamy do OFE bądź reklamację, bądź wniosek o zmianę danych zawartych w umowie.

Informacja z OFE zawiera wykaz składek, które w tym okresie wpłynęły do OFE. Aby ocenić czy wpłacone kwoty są prawidłowe, zwracamy uwagę jedynie na kwotę składek. Nie bierzemy pod uwagę odsetek z ZUS, które są także wykazane w informacji z OFE, bo jest to po prostu kara, jaką płaci ZUS za opóźnienie w dostarczeniu naszych składek do OFE. Nie uwzględniamy także potrąceń, czyli opłat (prowizji) które ponosimy z naszych składek na rzecz OFE. Sumę składek wpłaconą do funduszu w danym roku musimy porównać z kwotą składek, które powinny wpłynąć do OFE. O tym, jaka kwota powinna wpłynąć do naszego OFE dowiemy się, gdy zajrzymy do informacji o wysokości składek przekazanych do ZUS przez naszego pracodawcę lub pracodawców (np. tych na drukach ZUS RMUA). Sumę składek emerytalnych, wykazanych przez pracodawcę za każdy miesiąc musimy pomnożyć przez 0,373975. Następnie porównujemy z informacją otrzymaną z OFE. Jeżeli się zgadza - to dobrze. Jeśli się nie zgadza - znaleźliśmy brak składki i na dodatek wiemy już, której składki brakuje, od którego pracodawcy i za który miesiąc. Wówczas składamy reklamację w ZUS. Można to zrobić na formularzu, ale można też zwykłym pismem.

Oczywiście, jeśli podejrzewamy, że nasz pracodawca nie płaci lub chcemy na bieżąco śledzić los naszych składek, warto skorzystać z telefonicznego lub internetowego dostępu do konta emerytalnego, który oferują OFE. Wtedy skargę do ZUS można składać wcześniej, nie czekając na pisemną informację z OFE.

Pamiętajmy, że składki które trafiają do OFE są przeliczane, po odjęciu prowizji, na jednostki rozrachunkowe. Informacja dostarczana przez OFE pokazuje nam także, jaka jest kwota potrącenia (czyli prowizja) i ile jednostek rozrachunkowych otrzymaliśmy za każdą z naszych składek. Wreszcie z tej informacji wynika, ile mamy dotychczas zgromadzonych w OFE jednostek rozrachunkowych i jaka jest ich łączna wartość. Ta łączna wartość rośnie bowiem wraz z wpływem każdej kolejnej składki, ale także w wyniku inwestycji dokonywanych przez fundusz.

O tym, jakie są wyniki inwestycyjne naszego funduszu, także w porównaniu z innymi funduszami, możemy dowiedzieć się z komunikatów Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Komisja publikuje je dwa razy w roku, na początku kwietnia i października, według stanu na koniec marca i września. Są one także dostępne na stronie internetowej Komisji (www.knuife.gov.pl). Trzeba je analizować, bo jeśli okaże się, że w kolejnych notowaniach nasz fundusz wciąż ma słabe wyniki inwestycyjne - warto pomyśleć o jego zmianie, aby nasza emerytura była jak najwyższa. Zawsze mamy prawo do zmiany OFE, ponieważ jednak w najbliższych latach oznaczać to może dla nas konieczność płacenia w nowym OFE wyższej prowizji niż w starym, warto taką decyzję przemyśleć i nie podejmować jej zbyt spontanicznie. Środki zgromadzone w OFE podlegają dziedziczeniu. To oznacza, że jeśli nie dożyjemy wieku emerytalnego - nie przepadną, lecz trafią dla najbliższych. Aby jednak oszczędzić im kłopotów z prowadzeniem żmudnego postępowania spadkowego, warto skorzystać z prostej procedury i wskazać w naszym OFE osoby upoważnione do wypłaty środków na wypadek naszej śmierci. Wystarczy tylko złożyć odpowiednie oświadczenie. O tym, jak to najszybciej zrobić dowiemy się dzwoniąc na infolinię naszego funduszu.

Autor jest współtwórcą nowego systemu emerytalnego, od wielu lat zajmuje się problematyką ubezpieczeń społecznych, był ministrem polityki społecznej.