Na budowę przyszłego zakładu unieszkodliwiania stałych odpadów komunalnych wybrano teren leżący na uboczu, odległy od zabudowy mieszkaniowej, wykorzystywany jako nielegalne wysypisko śmieci na Targówku. Wokół, na podmokłym gruncie rosły chaszcze krzaków i zielska dekorowane tu i ówdzie gruzem, zużytymi oponami, puszkami po farbach i innych chemikaliach. Komunalny zakład dawał perspektywę uporządkowania tego terenu, budowy nowych ulic i infrastruktury technicznej.

Przeglądam dziś archiwalne zdjęcia pokazujące teren przyszłej budowy, gdzie w błocie grzęzły samochody, a o nowej inwestycji świadczyła jedynie żółta tablica informacyjna. Wizje zakładu otwierającego drogę do nowoczesnego traktowania śmieci zaczynały wyrastać z ziemi. Tymczasem w Polsce nie było przepisów normujących systemowo gospodarkę odpadami, brak było regulacji odnośnie prowadzenia procesu spalania, kontroli emisji. ZUSOK stał się impulsem do innego niż dotychczas spojrzenia na polskie śmieci. Góry składowisk (choć intratne jako przedsięwzięcie gospodarcze) stawały się przeżytkiem, choć w polskich realiach brakowało im alternatywy. Zakładana systemowa segregacja nie mogła się wykluć, odpady wożono w poszukiwaniu jak najtańszych dziur w ziemi, by je tam wrzucić pod pretekstem planowego unieszkodliwiania, zostawiając problem następnym pokoleniom. Niektórzy próbowali upatrywać rozwiązań w 100 % segregacji odpadów, której nie udało się dotychczas nikomu osiągnąć mimo znacznie zasobniejszego portfela. Dyskusja o przetwarzaniu była długo bezprzedmiotowa wobec głównego czynnika regulującego rynek – ceny. Składowanie, jako najtańsze, brylowało. Myśl, że można inaczej być może była dla niektórych porażająca, zagrażała dotychczasowej monopolistycznej pozycji. Samorząd miał odpowiadać za gospodarkę odpadami, ponosić koszty związane z tworzeniem systemu, lecz profity z rynku nie miały być jego udziałem. W takim układzie trudno mówić o upowszechnianiu stosowania zaawansowanych technicznie, droższych metod przetwarzania odpadów, zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej. Z obowiązującymi i stale wzrastającymi poziomami odzysku surowców trudno sobie będzie poradzić bez stosowania zróżnicowanych metod unieszkodliwiania, przy ograniczanym składowaniu. Aby nowoczesny system gospodarki odpadami mógł się rozwijać niezbędne będą takie regulacje prawne, które pozwolą zapewnić opłacalność nowym technologiom, zachęcą inwestorów do finansowania inwestycji, tworząc perspektywę zwrotu nakładów poniesionych na budowę. Myślę, że ten czas nadchodzi i dalsze próby torpedowania nowoczesnych rozwiązań w gospodarce odpadami zostaną przecięte w imię pożytku dla kraju i nas wszystkich. Powróćmy więc do przepychanek związanych z budową ZUSOKU.

W 1992 roku burmistrz Dzielnicy Warszawa - Praga Północ zobowiązał się do wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji. Po uzyskaniu akceptacji Rady miasta stołecznego Warszawy wydana została decyzja o lokalizacji inwestycji. Z tą decyzją związana była umowa dotycząca konieczności spełnienia wszystkich warunków, o których była mowa w wydanej decyzji lokalizacyjnej. Jako strony w postępowaniu w sprawie lokalizacji zakładu postanowieniem burmistrza Dzielnicy Warszawa Praga - Północ z 1993 roku dopuszczono takie organizacje społeczne, jak: Zarząd Organizacji Młodzieżowej LOP, Społeczny Instytut Ekologiczny, Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów "3R", Towarzystwo na rzecz ziemi, Stowarzyszenie "Przyjazne Miasto". Na wniosek Społecznego Instytutu Ekologicznego występującego przeciwko planowanej budowie ZUSOK Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził kontrolę procesu lokalizacyjnego w dzielnicy Praga - Północ. Do czasu wydania przez Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego ostatecznej opinii o oddziaływaniu inwestycji na środowisko postępowanie w sprawie budowy ZUSOK zostało zawieszone. Na zlecenie dzielnicy w 1993 roku specjaliści z Politechniki Krakowskiej wykonali ocenę oddziaływania na środowisko. Ocenę rozwiązań projektowych ZUSOK wykonało specjalistyczne biuro BIPROWOD z Zabrza. Przedstawione oceny spowodowały wstrzymanie przez burmistrza Dzielnicy postępowania w sprawie budowy zakładu do czasu spełnienia wymogów określonych w wydanych postanowieniach. 29 lipca 1993 roku Urząd Wojewódzki wydał pozytywne postanowienie w sprawie lokalizacji ZUSOK. 4 października 1993 roku zostaje odwieszone postępowanie administracyjne w sprawie budowy ZUSOK postanowieniem Wydziału Architektury Urzędu Dzielnicy - Gminy Warszawa Praga - Północ. 30 listopada 1993 roku do Prezydenta miasta stołecznego Warszawy radni z Komisji Ochrony Środowiska zgłosili uwagi do założeń techniczno - ekonomicznych ZUSOK.

W 1994 roku Rada Osiedla "Zacisze" oprotestowała usytuowanie ZUSOK. 3 marca 1994 roku podjęta została przez Radę Dzielnicy uchwała w sprawie uchylenia uchwały z 1992 roku w sprawie propozycji wskazania lokalizacyjnego i przekazania sprawy do Wojewody Warszawskiego. 29 kwietnia 1994 roku Urząd Wojewódzki wydał pozytywną opinię ( postanowienie o lokalizacji ZUSOK) po rozpatrzeniu kompleksowej oceny oddziaływania na środowisko. 12 lutego 1996 roku pomiędzy Zarządem Dzielnicy Praga – Północ a Zarządem miasta stołecznego Warszawy została zawarta umowa dotycząca wybudowania infrastruktury technicznej towarzyszącej przyszłej eksploatacji ZUSOK. Gmina Warszawa - Targówek zobowiązana została do wydania pozwolenia na budowę. W lipcu 1996 roku burmistrz Gminy Warszawa - Targówek wydał decyzję o pozwoleniu na budowę ZUSOK, którą oprotestowały organizacje ekologiczne. Do końca 1996 roku trwała procedura wstrzymująca wykonanie decyzji do czasu rozstrzygnięcia przez Naczelny Sąd Administracyjny. Decyzja o pozwoleniu na budowę ZUSOK została utrzymana w mocy przez NSA. Dla właściwego nadzoru nad prowadzeniem procesu inwestycyjnego Gmina Targówek powołała jako konsultanta specjalistę z Akademii Górniczo - Hutniczej w Krakowie. W wyniku akcji propagandowej prowadzonej przez ekologów oraz nacisków społeczności lokalnej Rada Gminy Targówek 14 stycznia 1997 roku podjęła uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum gminnego dotyczącego budowy ZUSOK. Referendum odbyło się 16 lutego 1997 roku.

Ze względu na zbyt małą frekwencję, referendum zostało uznane za nieważne. 7 maja 1998 roku ponownie podjęto próbę zablokowania budowy zakładu. Rada Gminy Warszawa - Targówek podjęła uchwałę w sprawie przeprowadzenia II referendum. 4 czerwca 1998 roku Wojewoda Warszawski unieważnił wyżej wspomnianą uchwałę. 29 marca 2000 roku zakład przekazano do uruchomienia. I tu rozpoczął się kolejny etap blokowania eksploatacji instalacji. Organizacje ekologiczne zaskarżyły pozwolenie na budowę zakładu, następnie kolejno wszystkie decyzje administracyjne umożliwiające rozruch. Uprawomocnienie decyzji dopuszczających zakład do eksploatacji nastąpiło w czerwcu 2001 roku i 2 lipca 2001 roku podjąłem jako dyrektor ZUSOK decyzję o uruchomieniu instalacji. Rozpoczął się nowy rozdział w historii warszawskiej oraz polskiej gospodarki odpadami.