Składka, którą pobiera ZUS jest przeznaczona na cztery rodzaje ubezpieczenia społecznego:

- emerytalne, które zapewnia nam świadczenie z chwilą dożycia wieku emerytalnego,
- rentowe, które zapewnia nam rentę, jeśli stan zdrowia spowoduje utratę zdolności do pracy, a także rentę rodzinną dla współmałżonka i dzieci (w określonych sytuacjach) w przypadku naszej śmierci,
- chorobowe, zapewniające wypłatę zasiłku chorobowego i macierzyńskiego,
- wypadkowe, zapewniające rentę i jednorazowe odszkodowanie w sytuacji gdy doznamy uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku w pracy.

Dodatkowo - co jest bardzo ważne - ZUS pobiera także składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Składka emerytalna wynosi 19,52 proc. podstawy wymiaru. Taka składka powinna zostać zapisana na indywidualnym koncie w ZUS osoby, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W przypadku członka OFE na koncie w ZUS zapisuje się 12,22 proc. podstawy wymiaru, a do OFE trafia składka stanowiąca 7,3 proc. podstawy wymiaru. Składka rentowa wynosi 13 proc. podstawy wymiaru, składka chorobowa 2,45 proc. zaś składka wypadkowa jest zróżnicowana - najczęściej mieści się w przedziale 2 - 3 proc. Warto mieć świadomość, że tylko składka emerytalna buduje nasz kapitał emerytalny.

Przepisy bardzo precyzyjnie określają, co to jest podstawa wymiaru dla różnych grup ubezpieczonych. Warto wiedzieć, że dla pracowników (czyli osób na umowie o pracę) ta podstawa wymiaru to wynagrodzenie brutto pomniejszone o kwotę tej części składek na ubezpieczenie społeczne, która jest opłacana przez pracownika i potrącana z jego wynagrodzenia. Jednak do podstawy wymiaru nie wlicza się wynagrodzenia za czas choroby i zasiłków chorobowych. Podstawowym źródłem informacji o tym, ile wynosi nasza podstawa wymiaru jest informacja (np. na druku ZUS RMUA), którą co miesiąc przekazuje nam płatnik.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą samodzielnie deklarują swoją podstawę wymiaru, jednak nie może ona być niższa niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia z ostatniego kwartału. Bardzo korzystnym rozwiązaniem (weszło w życie od 25 sierpnia 2005) dla osób podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą, jest możliwość zgłoszenia niższej podstawy wymiaru - w wysokości 30 proc. minimalnego wynagrodzenia - przez pierwsze 24 miesiące tej działalności. W praktyce oznacza to, że składka kierowana do ZUS może być miesięcznie niższa o ok. 400 zł, czyli prawie 5 tys. zł rocznie.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą opłacają składki samodzielnie. Podobnie jest z osobami podlegającymi dobrowolnie ubezpieczeniu społecznemu. W przypadku większości pozostałych ubezpieczonych składki do ZUS odprowadza płatnik. Płatnikiem jest np. pracodawca, który odprowadza składki pracowników, zleceniodawca - odprowadzający składki za zleceniobiorców, spółdzielnia odprowadzająca składki za członków spółdzielni. Dla bezrobotnych, mających prawo do zasiłku, płatnikiem jest powiatowy urząd pracy, zaś dla żołnierzy niezawodowych, odbywających służbę czynną - odpowiednia jednostka organizacyjna MON. Składkę na ubezpieczenie społeczne najczęściej finansuje w całości osoba ubezpieczona (np. prowadzący działalność gospodarczą) albo też obie strony po połowie (np. pracodawca i pracownik). W tym ostatnim przypadku składkę ubezpieczonego płatnik potrąca z wynagrodzenia i przekazuje do ZUS razem ze swoją częścią składki. W niektórych sytuacjach (urlop wychowawczy, służba wojskowa, pobieranie zasiłku dla bezrobotnych) składki są finansowane w całości ze środków publicznych. Wiedza o tym, ile wynosi składka, kto ją finansuje, a także kto jest płatnikiem jest niezbędna aby kontrolować, czy nasza składka emerytalna jest prawidłowo rejestrowana w ZUS i przekazywana do OFE.